Αντζελα Δημητρακάκη

Τίνα: Η ιστορία μιας ευθυγράμμισης – Άντζελα Δημητρακάκη

Η απόσταση, είχε ψελλίσει η Τίνα προς τα νεανικά κεφάλια από κάποια μέτρα μακριά, είναι απαραίτητη συνθήκη της επίθεσης εκ του ασφαλούς, κι είχαν ακολουθήσει κάποιοι αναστεναγμοί και κάτι πνιχτά γέλια, διότι το φοιτητικό σώμα ήταν πλήρως ακαλλιέργητο, και ανυπόμονο, και δεν άντεχε ασαφείς ρήσεις, ήθελε εφόδια για αμειβόμενη εργασία, δεξιότητες για την παραγωγή, τα γνωστά δηλαδή, που όμως έκαναν την Τίνα (παλιότερα, που είχε κέφια) να φαντασιώνεται πως έμπαινε στο αμφιθέατρο ντυμένη Ουλρίκε Μάινχοφ αλλά και Αντρέας Μπάαντερ, δύο σε ένα, κανένα σε ένα, nonbinary ένοπλος αγώνας, στον αγύριστο το εκκολαπτόμενο ανθρώπινο κεφάλαιο, στον αγύριστο, λέμε. Τώρα όμως, εδώ που στέκει, κολλάει δοκιμαστικά τη γλώσσα της στο ακουστικό. “Δεν μιλάς”, λέει ο Τηλέμαχος, και η Τίνα συνειδητοποιεί ότι η φωνή του δεν έχει αλλάξει απ’ όταν τον γνώρισε. Όμως πού τον γνώρισε;

Θα γνωρίσετε την Τίνα σ’ ένα σουηδικό τρένο που σταματάει ξαφνικά στη μέση του πουθενά. Θα την ακολουθήσετε στην Αθήνα, στο σπίτι της, όπου γράφει ένα βιβλίο για τον κινηματογράφο των Βαλκανίων, ανασύροντας απ’ τα συρτάρια υπολείμματα της εφηβείας της. Θα μάθετε ότι ακυρώνει τις διαλέξεις στο πανεπιστήμιο για “μια κηδεία”. Θα ακούσετε τι λέει όταν κάνει έρωτα, αλλά και όταν αντιμετωπίζει μια διάρρηξη. Θα διαβάσετε τα ψέματα που γράφει στους γονείς της. Θα τη δείτε να αποφεύγει τα παιδιά της που έχουν έρθει απ’ τη Θεσσαλονίκη για να τη σώσουν. Αλλά μπορεί η Τίνα να σωθεί; Και από τι θα χρειαζόταν να σωθεί; Και μήπως δεν πρέπει να σωθεί παρά τη θέλησή της; “ΤΙΝΑ η ιστορία μιας ευθυγράμμισης” ή, αλλιώς, ένα μυθιστόρημα για τη γελοιοποίηση της αυτοκτονίας στις τεχνολογίες του θεάματος, για έναν τάφο όπου θάφτηκε ένα αγόρι ενώ ένα κορίτσι δεν θάφτηκε ποτέ, και για το τραύμα της κοινωνικής ύπαρξης ακόμη και σε μια φαινομενικά ήσυχη ζωή.

Μυθιστόρημα, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2019, 184 σελ.

Τέσσερις μαρτυρίες για την εκταφή του ποταμού Ερρινυού – Άντζελα Δημητρακάκη

“Φανταζόμαστε όλοι μαζί, θέλω να πω από κοινού, κι ο καθένας χωριστά, τα ποτάμια της Αθήνας να βουίζουν στις σκοτεινές τους σήραγγες. Φανταζόμαστε υπόγειες όχθες με χλωμή πρασινάδα, λουλούδια που ανθίζουν χωρίς φωτοσύνθεση. Σκεφτόμαστε πως ήταν θαύμα που δεν ξεθάφτηκαν τα αρχαία ποτάμια με τους πρόσφατους σεισμούς να πλημμυρίσουν την πόλη. Κι αμέσως μετά σκεφτόμαστε -όλοι το σκεφτήκαμε αυτό, είμαι σίγουρη- πως ίσως δεν θα ήταν το χειρότερο, γιατί η Αθήνα θα έμοιαζε έτσι με τη Βενετία, όπου δεν είχε πάει ποτέ κανείς μας, εκτός απ’ τη Ραχήλ, που μας είχε τονίσει επανειλημμένα ότι ήταν η πιο καταθλιπτικά ωραία πόλη του κόσμου. Η Ναρδή ετοιμάζεται να πει κάτι για τα ποτάμια. Κρατάμε όλοι την αναπνοή μας. “Ήταν προεκλογική εξαγγελία της σοσιαλιστικής μας κυβέρνησης”, λέει μελαγχολικά. Βλέπω που η Κατερίνα τσακίζει αφηρημένα την ουρά ενός μονόκερου απ’ τον σωρό στο θρανίο της. “Η επαναλειτουργία των ποταμών, εννοώ. Υπήρχε στη λίστα με τις υποσχέσεις και τα πλάνα για την άμεση βελτίωση της ποιότητας ζωής στο λεκανοπέδιο. Σε κάποια σημεία οι πολίτες θα ψάρευαν. Σε άλλα θα υπήρχαν παιδικές χαρές, παγκάκια για ανάπαυση, πλατάνια και άλλα δέντρα που αγαπούν το νερό. Θα υπήρχαν βάρκες και γέφυρες… κύκνοι, πάπιες…”

Δεκαετία του ’80, στη γειτονιά της κολάσεως. Η Ιωάννα, η Σοφία, η Κατερίνα και η Ραχήλ μεγαλώνουν φορώντας μαύρα ρούχα και πιστεύοντας στον Ian Curtis. Η καθηγήτρια της ιστορίας στο σχολείο τους πιστεύει στο μέλλον, ανακαλύπτοντας ωστόσο το παρελθόν. Το παρελθόν έχει ροή, υγρασία και δυνατότητα ανάδυσης. Το παρελθόν είναι ένα θαμμένο ποτάμι, λέγεται Ερρινυός, και εμπνέει οράματα για μια εκσυγχρονιστική οργάνωση του αστικού τοπίου. Όμως οι μαυροντυμένες μαθήτριες έχουν άλλα σχέδια για τη χρήση του παρελθόντος, καθώς και για τη ρήξη τους με το παρόν. Χρόνια αργότερα, όταν μια νεαρή ανθρωπολόγος φτιάχνει ένα “αρχείο μύθων και θρύλων της νεότερης Αθήνας”, βρίσκεται αντιμέτωπη με τέσσερις μαρτυρίες για τη μυστηριώδη εκταφή του ποταμού Ερρινυού, αλλά και για το πώς η γοητεία της καταστροφής διαβρώνει την ενηλικίωση των ονείρων.

Νουβέλες, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2016, 100 σελ.

Αεροπλάστ – Άντζελα Δημητρακάκη

Τον Μάρτιο του 2014 η Αντιγόνη, ο Ικερ, η Μέλανι και ο Κάι είναι στο τρένο για το Πορ’ Μπόου, το ανεμοδαρμένο παραθαλάσσιο χωριό της Καταλονίας όπου πέθανε ο Βάλτερ Μπένγιαμιν το 1940, επιχειρώντας να ξεφύγει από τον φασισμό αλλά χωρίς να πιστεύει ότι μπορεί. Δεν είναι σίγουροι για το πώς πείστηκαν γι’ αυτό το ταξίδι, ούτε σε τι αποσκοπεί. Όμως, όπως λένε, η ιστορία θα δείξει.

Όπως ο Μπένγιαμιν, οι πέντε πρωταγωνιστές του “Αεροπλάστ” αισθάνονται έκπτωτοι της μελαγχολικής ευρωπαϊκής κοινωνίας. Οι ιστορίες τους συνθέτουν μιαν αγωνιώδη περιπλάνηση σε τοπία της ηπείρου που εκτείνονται από το Ελσίνκι, την Αθήνα και τη Βαρκελώνη μέχρι μιαν εναλλακτική κοινότητα στο μαγικό βουνό Μονσερράτ και το εξερευνητικό πλοίο Πραγματικότητα, όμως κυρίως μέχρι τον βυθό των μεταξύ τους σχέσεων. Οι αφηγήσεις τους αλληλοσυμπληρώνονται, αποτυπώνοντας μια καθημερινότητα ορίων αλλά και οριακών αναθεωρήσεων: η Αντιγόνη, που αρνείται τον ρόλο της μητέρας εγκαταλείποντας το παιδί της, γίνεται η καταλυτική παρουσία στις ζωές των ανθρώπων που συναντά – ζωές όπου οι προσωπικές επιλογές συνδέονται με άλλους κύκλους αρνήσεων και εναντιώσεων σε μια προδιαγεγραμμένη πορεία.

Άραγε, όσοι λαμβάνουν μία απόφαση βρίσκονται σε καλύτερη μοίρα απ’ όσους αρνούνται να λάβουν; Είναι δυνατόν ν’ αλλάξεις χωρίς να καταστρέψεις – ιδίως όσους αγαπάς; Και όσο για τα υπέροχα παραμύθια των παιδικών σου χρόνων, γίνονται επικίνδυνα όταν έρθει η στιγμή να τα πάρεις στα σοβαρά; Μέσα από μια διεύρυνση της συνθήκης εκτάκτου ανάγκης που πια περιλαμβάνει την επιθυμία να επιβιώσεις, να ερωτευτείς, να δημιουργήσεις, ως και ν’ αλλάξεις τον κόσμο, το Αεροπλάστ είναι ό,τι απομένει όταν ο κόσμος σου έρχεται αντιμέτωπος με όλα αυτά.

Μυθιστόρημα, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2015, 392 σελ.

Τέχνη και παγκοσμιοποίηση – Άντζελα Δημητρακάκη

Από το μεταμοντέρνο σημείο στη βιοπολιτική αρένα


Τι συμβαίνει στην τέχνη στις αρχές του 21ου αιώνα; Η απάντηση στο ερώτημα αυτό δεν μπορεί παρά να λαμβάνει υπόψη τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η σύγχρονη εικαστική σκηνή από τη γνωστή πλέον σε όλους μας παγκοσμιοποίηση. Στην παρούσα μελέτη, η ιστορικός τέχνης και συγγραφέας Άντζελα Δημητρακάκη επιχειρεί μια θεωρητική προσέγγιση στο αρχικό ερώτημα παρακολουθώντας την άνοδο και την πτώση του μεταμοντερνισμού και την πολύμορφη επάνοδο πρακτικών που επικεντρώνονται στο κοινωνικοοικονομικό πεδίο.

Με τον τίτλο “Μεταθέσεις”, το πρώτο μέρος του δοκιμίου εξετάζει την ιδεολογική υφή του μεταμοντερνισμού ως την πρώτη περίοδο της σύγχρονης τέχνης με απόγειο τη δεκαετία του ’80, τη μεταβατική δεκαετία του ’90 και τον πρωταγωνιστικό ρόλο της επιμελητικής αφήγησης μέσα από την έκθεση-σταθμό “Documenta II” (2002) για τη στροφή της τέχνης στην παγκοσμιοποίηση. Με τον τίτλο “Τάσεις, Απόπειρες, Υπερβάσεις”, το δεύτερο μέρος του δοκιμίου εξετάζει τις κοινωνικές πρακτικές του φακού (φωτογραφία και κινούμενη εικόνα), την ανάδυση ενός νέου αντικαπιταλιστικού φεμινισμού μέσα από την άνθιση του βίντεο-δοκιμίου, την πρωτοφανή έμφαση της τέχνης στην εργασία και τα κοινωνικά υποκείμενα που αυτή διαμορφώνει. Το δεύτερο μέρος ολοκληρώνεται με την εξέταση των αισθητικών, ηθικών και πολιτικών διλημμάτων που γεννά η άνθιση ενός κοινωνικά χρήσιμου έργου τέχνης, καθώς και η επίμονη “περιφρούρηση” της τέχνης στον συμβατικό θεσμικό χώρο της έκθεσης.

Απευθυνόμενη στο γενικό κοινό, καθώς και σε όσους διατηρούν στενότερους δεσμούς με τον εικαστικό χώρο, η παρούσα μελέτη καλύπτει ένα κενό στην ελληνική βιβλιογραφία της ιστορίας και θεωρίας της τέχνης. Επικεντρωμένη ως επί το πλείστον σε εξελίξεις στον διεθνή χώρο, η θεωρητική αυτή προσέγγιση στην τέχνη την εποχή της παγκοσμιοποίησης ενδιαφέρει ιδιαίτερα σπουδαστές, διδάσκοντες και ερευνητές.

Ερμηνεία και κριτική, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2013, 297 σελ.

Μέσα σ’ ένα κορίτσι σαν κι εσένα – Άντζελα Δημητρακάκη

Πέρασα απ’ τα Εξάρχεια το μεσημέρι, για βόλτα, με τη Σάντρα. Οι αναρχοαυτόνομοι την είχαν δει φαρσέρ και ζητούσαν απ’ τους περαστικούς ταυτότητα. Με σταμάτησε ένας τύπος, όταν είχε μπει η Σάντρα στο φαρμακείο, με μια κουκούλα του σκι και μου είπε “Δεσποινίς, την ταυτότητα σας, παρακαλώ”. Έβαλα τα γέλια αλλά ίσως θίχτηκε και είπε “Δεν υπακούς;” εντελώς σοβαρά κι εγώ είπα “Είσαι αστυνόμος;” κι εκείνος είπε “Να μη ρωτάς” κι εγώ είπα “Τι κάνετε εδώ, γιατί ζητάτε ταυτότητες σα να είναι δικτατορία;” κι εκείνος είπε “Έτσι και ήμουν μπάτσος τώρα θα σου ‘χα ανοίξει το κεφάλι” κι εγώ είπα “Ο κολλητός σου εκεί έχει ρόπαλο” κι εκείνος είπε “Ρόπαλο, πού τη θυμήθηκες τη λέξη;” κι εγώ είπα “Έχω σπουδάσει ελληνική φιλολογία” κι εκείνος είπε “Εγώ ηλεκτρολόγος-μηχανικός” κι εγώ είπα “Να φύγω τώρα;” κι εκείνος είπε “Όχι, άραξε λίγο, θα πέσει ξύλο” κι εγώ είπα “Δε γουστάρω τις μάτσο μαλακίες” κι εκείνος είπε “Είσαι ξένη;” κι εγώ είπα “Δεν είμαστε όλοι;” κι εκείνος είπε “Καλό” και μετά ξαναείπε “Διαβάζεις λογοτεχνία;” κι εγώ είπα “Κάποτε σκεφτόμουν ότι θα γίνω συγγραφέας” κι εκείνος είπε “Εγώ είμαι συγγραφέας” κι εγώ είπα “Πώς σε λένε;” κι εκείνος είπε “Είμαι κατά της προσωπικής προβολής και του ονόματος που μου έχει δώσει το κράτος” κι εγώ είπα “Καταλαβαίνω” κι εκείνος είπε “Αμφιβάλλω” κι εγώ είπα “Όχι, στ’ αλήθεια καταλαβαίνω” κι εκείνος είπε “Α” κι εγώ σκέφτηκα “Θαλασσία Ύλη” κι εκείνος είπε “Τι είναι αυτό που σε κάνει να ξεχωρίζεις ως άνθρωπος;” κι εγώ είπα “Είμαι λεσβία” κι εκείνος γέλασε και είπε “Ωραία μου ξηγιέσαι τώρα”.

Η Κατίνα Μελά, γόνος ιδιόρρυθμης ελληνοαμερικανικής οικογένειας και μελετήτρια της σύγχρονης ελληνικής ποίησης, φτάνει στην Αθήνα τον Σεπτέμβρη του 2006. Η καθημερινότητά της μετατρέπεται σύντομα σε μια κωμικοτραγική προσπάθεια ένταξης στην αθηναϊκή κοινωνία των ημερών μας και σε μια σπαρακτική απόπειρα συμφιλίωσης με τα πρόσωπα του παρελθόντος της. Παρά τα καταιγιστικά γεγονότα που σηματοδοτούν τη διαμονή της, τον Ιούλιο του 2007 η Κατίνα θα εγκαταλείψει την έκρυθμη πόλη, έχοντας προηγουμένως καταθέσει σε ένα διεθνές φιλολογικό συνέδριο τη μαρτυρία της για την απρόβλεπτη σύνδεση λογοτεχνίας και ζωής.

Μυθιστόρημα, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2009, 386 σελ.

Το μανιφέστο της ήττας – Άντζελα Δημητρακάκη

Έναν από τους τελευταίους Φλεβάρηδες της δεκαετίας του ’90 μια παρέα νεαρών Ευρωπαίων -φοιτητές καλών τεχνών στην πλειονότητα τους- φιλοξενείται στο εξοχικό ενός διάσημου καλλιτέχνη στο Αιγαίο. Παρά το αποκριάτικο πνεύμα, το σεξ και τους περιπάτους στην ανεμοδαρμένη κοιλάδα, οι συνέπειες θα είναι μοιραίες. Από τους έντεκα καλεσμένους θα επιζήσουν μόνο δύο. Χρόνια αργότερα η μία από τους επιζώντες, η τριαντάχρονη πια Μαρίλη, αποφασίζει να μιλήσει για το αίνιγμα των εννέα θανάτων, ακολουθώντας την προτροπή της ψυχιάτρου της στο Λονδίνο. Η Μαρίλη σκιαγραφεί τον παραισθητικό κόσμο των νεκρών της φίλων μέσα από τα ταξίδια τους στην μυστηριώδη “Περιφέρεια”, την ανάγκη τους να συνδεθούν με το παρελθόν της ευρωπαϊκής ηπείρου αλλά και την επιθυμία τους να συνδεθούν με μια τρομακτική αλληγορία. Στο πλαίσιο αυτής της αλληγορίας, ο θάνατος τους αναδεικνύεται σε μανιφέστο μιας ήττας, η οποία συνδέει τη γενιά της Μαρίλης με εκείνη των γονιών της, καθώς και με τη γηραιά θεία της Μπέρτα που κάποτε απέδρασε απ’ το εβραϊκό γκέτο της Βαρσοβίας. Τι απέγινε ωστόσο η δεύτερη επιζήσασα, η αδυσώπητη Κατερίνα, και ποιος ευθύνεται για την πεποίθηση των ηρώων ότι οι αισθήσεις τους υπερβαίνουν τους φραγμούς της φύσης και της Ιστορίας; Αντλώντας στοιχεία από τον “Μάγο” του Τζων Φώουλς (1965, ελληνική μετάφραση Φαίδωνος Ταμβακάκη, Εστία 1997} και εμπνευσμένο από την σχέση φαντασίας, λόγου και περιπέτειας που χαρακτηρίζει “Το πράσινο σύννεφο: Μια ιστορία για παιδιά από εφτά μέχρι εβδομηνταεφτά χρονών” του Α.Σ. Νηλ (1938, ελληνική μετάφραση Τζένης Μαστοράκη, Μπουκουμάνης 1976), “Το μανιφέστο της ήττας” σκηνοθετεί ένα κωμικοτραγικό, ασεβές και συχνά μεταφυσικό μυθιστόρημα με θέμα την προσωπική και κοινωνική σχιζοφρένεια, την σχέση ιστορικού γίγνεσθαι και μαζικής κουλτούρας, την υστερική φιλοδοξία της σύγχρονης τέχνης και -κυρίως- τις πολλαπλές επιστροφές του φασισμού στην αυγή του εικοστού πρώτου αιώνα.

Μυθιστόρημα, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2006, 573 σελ.

Αντιθάλασσα – Άντζελα Δημητρακάκη

Μετά την Ανταρκτική και το Άνοιγμα της μύτης, η Άντζελα Δημητρακάκη επιστρέφει με την Αντιθάλασσα, ένα πολυδιάστατο, ονειρικά αυτοκαταστρεφόμενο κόσμο, όπου η μυθιστορηματική αφήγηση συνιστά παράλληλα μια (ενίοτε αυτοαναιρούμενη) κριτική στα τεχνάσματα της σύγχρονης λογοτεχνίας. Οροθετώντας ένα πλαίσιο κοινωνικών ανταγωνισμών στο οποίο οι ήρωες προτείνουν συχνά τη φαντασία τους ως έσχατη μορφή αντίστασης, και θυμίζοντας συχνά ένα κωμικοτραγικό ψυχαναλυτικό παραμύθι, η πλοκή εκτυλίσσεται με ρυθμούς που εκθέτουν την επίμονη παρουσία της πραγματικότητας. Η Αντιθάλασσα, με άλλα λόγια, αποτελεί μια περιφραστική απάντηση στους ίδιους τους ήρωές της, οι οποίοι ισχυρίζονται πως τα βιβλία που διαβάζουν δεν τους τρομάζουν πια.

Μυθιστόρημα, Οξύ, 2002, 388 σελ.

Το άνοιγμα της μύτης – Άντζελα Δημητρακάκη

Για να είμαι ειλικρινής, σταμάτησα να αφομοιώνω γνώσεις από νεαρή ηλικία και η μάθηση δεν είναι το σταθερό σημείο στη ζωή μου όπως είναι γι’ άλλους ανθρώπους. Τα τελευταία δεκατέσσερα χρόνια το σταθερό σημείο της δικής μου ζωής είναι να ξυπνάω την αδερφή μου. Αν δεν την ξυπνήσω, είναι βέβαιο πως θα κοιμάται για πάντα, γιατί είναι εντελώς κουφή. Την αδερφή μου την ξυπνάω κάθε πρωί στις εννιά τους χειμερινούς μήνες και στις τρεις το απόγευμα τους θερινούς. Καθώς διασχίζω την κουζίνα για να φτάσω στο δωμάτιό της κοιτάζω πάντα έξω από το παράθυρο που μοιάζει με φινιστρίνι, απ’ όσο θυμάμαι δηλαδή, μια που έχω έξι χρόνια να ταξιδέψω σε καμπίνα πλοίου, από τότε που πήγαμε στην κηδεία ενός ξαδέρφου μου στη Θάσο.

Υπεύθυνος Σειράς: Νίκος Χατζόπουλος

Διηγήματα, Οξύ, 1999, 208 σελ.

Ανταρκτική – Άντζελα Δημητρακάκη

Πόσο πραγματικό μπορεί να είναι ένα ταξίδι;
Ποιοι περπατάνε με τα μάτια συνήθως κλειστά στη βροχή;
Ποιο είναι το Νέο Πλήθος και ποιοι νομίζουν ότι στόχος σημαίνει ένα στρογγυλό πράγμα στον τοίχο, που του πετάς βελάκια;
Ποια ήταν η αιτία του Μεγάλου Καβγά;
Ποιοι είναι οι Λάτρεις του Δυσλεξικού Διαβόλου;
Πήγε ποτέ η Βέρα στην Ανταρκτική;
Θα βγουν ποτέ αυτά τα παιδιά από το διαμέρισμα; Κι αν όχι, γιατί; Κι αν ναι, έχει τελικά σημασία;

Υπεύθυνος Σειράς: Τάσος Νικογιάννης

Μυθιστόρημα, Οξύ, 1997, 156 σελ.