Πέτρος Χάρης (1902-1999)

Ελληνες λογοτέχνες


Ο Πέτρος Χάρης, φιλολογικό ψευδώνυμο του Γιάννη Μαρμαριάδη, γεννήθηκε στην Αθήνα το 1902. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και υπηρέτησε στη Σχολή Καλών Τεχνών, απ’ όπου απεχώρησε το 1964 ως Γενικός γραμματέας της. Το 1969 έγινε Ακαδημαϊκός.

Ο Πέτρος Χάρης είναι ένας από τους ξεχωριστούς σκαπανείς των νεοελληνικών μας γραμμάτων και διακρίθηκε ως κριτικός και διηγηματογράφος. Τη λογοτεχνική του εμφάνιση την έκαμε νεώτατος (18 χρονών), με διηγήματα και μελέτες στη «Διάπλαση τών Παίδων» με το ψευδώνυμο Κυανόλευκο λάβαρο και το σπουδαιότερο λογοτεχνικό περιοδικό της εποχής τον «Νουμά». Επίσης συνεργάστηκε με πολλές εφημερίδες και περιοδικά ως κριτικός του θεάτρου και της λογοτεχνίας. Διατέλεσε πρόεδρος διαφόρων συλλόγων και επιτροπών, πρόεδρος της Ενώσεως Ελλήνων θεατρικών και μουσικών κριτικών και διαδέχτηκε τον Μυριβήλη στην προεδρία της «Εθνικής Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών». Μαζί με τον Ι.Μ. Παναγιωτόπουλο και τον Αθαν. Κυριαζή ίδρυσε το 1924 το λιγόζωο περιοδικό «Νέα Γράμματα», και το 1927 άρχισε μόνιμη συνεργασία με τον Γρηγ. Ξενόπουλο στη «Νέα Εστία». Από το 1933 ανέλαβε τη διεύθυνση της Νέας Εστίας (μετά την αποχώρηση του Γρηγορίου Ξενόπουλου) και παρέμεινε στη θέση αυτή ως το 1987. Υπό τη διεύθυνσή του η Νέα Εστία τιμήθηκε με το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών (1946). Τιμήθηκε με το Α’ Κρατικό Βραβείο Ταξιδιωτικής Λογοτεχνίας για το έργο του Πολιτείες και θάλασσες, το βραβείο του ταξιάρχη του τάγματος του Γεωργίου Α’, το χρυσό σταυρό της Αγιορείτικης Χιλιετηρίδας και τον Τίμιο Σταυρό του Αποστόλου και Ευαγγελισή Μάρκου.

Μέσα από τις στήλες της ξεκίνησαν όλοι σχεδόν οι λογοτέχνες μας, και χάρη στην ακατάβλητη και χαλκέντερη δραστηριότητα του διευθυντή της Πέτρου Χάρη, η «Νέα Εστία» στέκεται ο πραγματικός καθρέφτης στο χώρο της νεοελληνικής λογοτεχνίας μας. Με θαυμάσια αφιερώματα και αναμνηστικά σε πρόσωπα και πράγματα των Γραμμάτων, με κριτικές, μελετήματα, σχόλια και εντυπώσεις, το θαυμάσιο αυτό φιλολογικό περιοδικό κρατάει το σφυγμό της ελληνικής πνευματικής μας πορείας επί ενενήντα χρόνια και πλέον.

Ο Πέτρος Χάρης διακρίνεται κυρίως ως κριτικός και διηγηματογράφος. Αρχισε με μιά συλλογή διηγημάτων, «Η τελευταία νύχτα της γης», και μας έδωσε μέχρι σήμερα αρκετές συλλογές, μέσα στις οποίες φροντίζει ν’απομονώνει επεισόδια και μικρές συνηθισμένες στιγμές της καθημερινής ζωής, που μας τις δίνει με απλότητα, άρτια τεχνική διάρθρωση, αφηγηματική χάρη και ψυχολογική διεισδυτικότητα.

Στο χώρο της ταξιδιωτικής λογοτεχνίας ο Π. Χάρης μας έδωσε πέντε βιβλία ταξιδιωτικών εντυπώσεων, από περιοχές του εξωτερικού, και γιά τις οποίες τιμήθηκε με το Α’ Κρατικό Βραβείο ταξιδιωτικών εντυπώσεων (1955). Στο είδος όμως που πολλά πρόσφερε ο Π. Χάρης είναι το δοκίμιο και η μελέτη. Βιογραφώντας τους περασμένους και σημερινούς ανθρώπους τών Γραμμάτων μας, και κρίνοντας το έργο τους με αίσθημα ευθύνης και αγάπης, μας προσφέρει μιά ολοκληρωμένη εικόνα της ζωής και πνευματικής προσφοράς του καθενός, μέ σαφήνεια και καθαρότητα. Ουδέποτε τόν παρασύρει το πάθος, και οι αντιδράσεις του έναντι των προσώπων και των πραγμάτων είναι πάντοτε συγκρατημένες. «Του λείπει – γράφει ο Μιχ. Περάνθης – το πάθος και η οξύτητα και είναι περισσότερο επιφυλακτικός, παρά ενθουσιώδης. Του λείπει επίσης η επίδειξη της εμβρίθειας και παρακάμπτει την περιπλάνηση στους ψυχικούς δαιδάλους και τις σπουδές στα νεοφανή. Το ύφος του είναι απλό, η σκέψη στρωτή, με καθαρότητα και σαφήνεια, ο τόνος του φιλικός – τόνος ενός συζητητή που ενδιαφέρεται να κατατοπίσει τον αναγνώστη του. Ετσι, και όταν ακόμα διαφωνεί, αφοπλίζεσαι από τον ήπιο τρόπο του, τον νηφάλιο».

Διετέλεσε μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Εθνικού Θεάτρου, μέλος της κριτικής επιτροπής των λογοτεχνικών και θεατρικών Κρατικών Βραβείων και των θεατρικών βραβείων του Παρνασσού, μέλος της Ομάδας των Δώδεκα, της Εθνικής Εταιρείας Λογοτεχνών, του ιδρύματος Κώστα και Ελένης Ουράνη, της Eνωσης Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών και πρόεδρος της Τάξεως Γραμμάτων και Καλών Τεχνών (1973). Είναι μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και το 1977 εκλέχτηκε πρόεδρός της.

Αρκετά διηγήματα του μεταφράστηκαν σε πολλές ξένες γλώσσες. Συνεργάτης του εκδοτικού οργανισμού Πάπυρος. Πέθανε στην Αθήνα το 1999.

Μυθιστορήματα
Ημέρες οργής (1978)
Ανεμοστρόβιλος (1992)

Διηγήματα
Η τελευταία νύχτα της γης (1924)
Μακρινός κόσμος (1944)
Φώτα στο πέλαγος (1958)
Δρόμος 100 μέτρων (1962)
Η μεγάλη νύχτα (1969)

Ταξιδιωτικά
Πολιτείες και θάλασσες (1955)
Παλιοί και νέοι δρόμοι (1956)
Η Κίνα έξω από τα τείχη (1961)
Δαλματικές ακτές (1961)
Βράχια, κουπιά και όνειρα (1962)
Ο κόσμος και οι Ελληνες (1965)
Στα γαλάζια νερά (1974)

Μελέτες – Δοκίμια
Κ.Γ.Καρυωτάκης (1943)
Ελληνες πεζογράφοι – 8 τόμοι (1953-1983)
Κ.Ουράνης (1963)
Μικρή πινακοθήκη – 2 τόμοι (1963-1975)
Σαράντα χρόνια κριτικής του ελληνικού πεζού λόγου (1981)
Κρίσιμη ώρα (1944)
Οταν η ζωή γίνεται όνειρο (1945)
Μεταπολεμικός κόσμος (1962)
Η ζωή και η τέχνη (1963)
Συνομιλίες με φίλους (1987)
Τα δένδρα (1990)
Παλιοί και σημερινοί πνευματικοί αγώνες (1991)

Βιβλιογραφία
Αρη Δικταίου, Ανοιχτοί λογαριασμοί με το χρόνο (1963)
Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου, Τα πρόσωπα και τα κείμενα (1943)
Γιάννη Χατζίνη, Προτιμήσεις (1963)
Απ.Σαχίνη, Η αφηγηματική πεζογραφία του Πέτρου Χάρη (1979)
Αντρέα Καραντώνη, Μιά φυσιογνωμία και μία εποχή (1985)

Πηγές πληροφοριών:
Θ.Ροδάνθης, Μαλλιάρης Παιδεία, Υδρία, Δομή και Πάπυρος Larousse Britannica